Veiligheid voorwaarts! - Jos gaat naar toekomst en neemt mee…

5. Jos Villevoye gaat de toekomst in en neemt mee…

Nadenken over de toekomst zit volgens Jos Villevoye niet in onze natuur. We leven namelijk van moment tot moment. De veiligheidskundige hoeft niet alles te kunnen, hij moet vooral beséffen. We moeten elkaar serieus nemen. En zo nog wat; Jos heeft de neiging om veel rake dingen te zeggen, maar wel in zijn eigen volgorde en soms nogal tussen de regels door, terwijl hij er lustig op los associeert. Bovendien doet hij dat zonder microfoon omdat die de vrijheid van het grote gebaar in de weg zit. Het springerige, de levendigheid en niet in de laatste plaats zijn luchtige commentaren op trends en zijn zelfspot maken het altijd leuk om naar Jos te luisteren, zelfs waar het orakel zijn gehoor even dreigt te verliezen door iets te grote gedachtensprongen of referte aan geleerde collega’s wier boeken nog op de stapel liggen.

Alles op zijn kant
Net als je de vorige zin denkt te doorgronden, koppelt hij de tweede betekenislaag aan een andere waarneming of een door een eerdere spreker in ons midden geworpen onderwerp of waarheid. Om die vervolgens te relativeren of er een nieuwe draai aan te geven. Just Culture en Quintec (of Quentic, ‘let op die dingen, het maakt verschil!’) zijn termen die ons leven er niet gemakkelijker op maken. Volgens de Veiliggeit. Nanotechnologie. Is democratium ook nano? Het schijnt wel vervelende gevolgen te hebben. En als je je productieproces op zijn kant legt kun je misschien wel zonder exoskelet. Impliciete tip: kijk eerst naar je proces.

Veiliggeit in de toekomst
De kans bestaat dus dat we de toekomst maken zoals we die nu verwachten. Die klopt niet, maar we doen het al jaren. Met een schone lei beginnen gaat ook niet, al is onze drijfveer wel dat we het ánders gaan doen. Omgooien betekent dat de kans dat het fout gaat toeneemt, dus dat doen we liever niet. Het zal én én moeten zijn. Het gaat niet om techniek, maar om mentaliteit. Veiligheid wordt gezien als een toestand; het gevrijwaard zijn van gevaar. Veiligheid is niet grijpbaar, niet te definieren of vast te pakken. Jos: ‘Ik begin niet aan een definitie. Mijn uitgangspunt: Het is het besef dat je mazzel hebt dat je de leeftijd die je – misschien net als ik –hebt bereikt bereikt hebt door de keuzes die je hebt gemaakt, de stellingen die je hebt betrokken de nieuwsgierigheid die je hebt gehad. Ik voel me veilig en niet bedreigd, terwijl alles om me heen een gevaar is. Waarom maken we ons anders zorgen over nanodeeltjes en dragen we exoskeletten? Wie doet mij wat als ik bovenop de Hooverdam sta? Je hebt geen idee waar je je dagelijks aan blootstelt. Niets is stabiel, alles kan fout gaan. Hoe meer maatregelen je moet nemen om te voorkomen dat het fout gaat hoe onveiliger we het noemen. Je moet er áltijd op bedacht zijn.’

Ook zonder statistiek
Zaal: ‘…veiligheid heeft zijn prijs, alles heeft een restrisico’. Villevoye: ‘Risico’s moet je proberen in beeld te brengen. Ja, daar waar je de meeste maatregelen neemt doe je het grootste zwaktebod. Je creeert een vals vacuum. Kijk hoe het anders kan. Kijk naar de bron. Alles vervalt, alles wat fout kan gaan gáát een keer fout. En alles wat fout gaat zit in de uiteinden van de verdeling, in de uitlopers van de curves. Leg de ongevallen in je bedrijf er maar naast. Kijk naar het kansverhaal, maar bedenk dat heel veel ongevallen gewoon systematische fouten zijn waar je geen statistiek voor nodig hebt.’

En en
We zijn slimmer en vriendelijker geworden dan we waren toen we nog Neanderthalers waren. Dat is een van de conclusies uit de bestseller van Rutger Bregman, een boek dat Jos terzijde heeft geschoven. Alles draait om voortplanting. Voor planten, voor dieren en voor ons. Veiligheid is een voorwaarde waar iedereen mee bezig is, maar dat hoeft niet per se wetenschappelijjk. Safety 1, safety 2, geen beweging is destructiever geweest voor de saamhorigheid van veiligheidskundigen dan Safety 2. Het heeft een scheiding der geesten veroorzaakt zoals The People’s Front of Judea en The Judean Peoples Front die in Monty Python’s Life of Brian vanwege pietluttigheden tegenover elkaar stonden. Maar wat Jos  betreft geldt: ‘Blijf alert, denk én én.’ En hij laat ons geamuseerd en lichtelijk verward achter.

Zie www.veiliggeit.nl en volg Jos’ immer prikkelende beschouwingen op LinkedIn, Twitter en zijn column in het tijdschrift De Veiligheidskundige.