De twee vreugdevuren op het strand van Scheveningen en Duindorp zijn door de jaren heen zo groot geworden, dat het noodzakelijk is de organisatie fundamenteel anders aan te pakken. De vuren moeten benaderd worden als een publieksevenement met grote veiligheidsrisico’s. Zowel de bouwers, als de hulpdiensten en de gemeente Den Haag – waar Scheveningen en Duindorp onder vallen - moeten meer verantwoordelijkheid nemen voor de veiligheid van bouwers, omwonenden en het publiek. Dit blijkt uit het rapport ‘Vliegvuur op Scheveningen’ dat vandaag is gepubliceerd door de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Door gebruik te maken van een vergunningentraject voor evenementen kunnen heldere voorschriften gegeven worden, is er mogelijkheid tot inspraak en kan de gemeente zich ervan vergewissen dat de organisatoren in staat zijn de verantwoordelijkheden te dragen. Vervolgens moet de gemeente hier, zoals gebruikelijk bij grote publieksevenementen, ook op handhaven.
Het aansteken van de traditionele vreugdevuren op het Scheveningse strand eindigde tijdens de jaarwisseling van 2018-2019 met een vliegvuur over de boulevard en aangrenzende bebouwing. Dit zorgde voor diverse branden en veroorzaakte veel onrust bij publiek en omwonenden. Uiteindelijk bleven de gevolgen beperkt tot enkele lichtgewonden en forse materiële schade.
Vliegvuur
Het vliegvuur was afkomstig van de meer dan 45 meter hoge vuurstapel van Scheveningen. Door de combinatie van onder meer de hoogte, omvang en vorm van de stapel, de aanwezigheid van vaten diesel en de snelle ontbranding van het hout ontstond een felle brand. Aan de onderzijde van de stapel lagen losse pallets, die in de brand vlogen doordat brandende stukken hout en een vat brandende diesel naar beneden vielen. Hierdoor stond al snel de hele stapel volledig in brand. De door de intense brand ontstane thermiek en turbulentie rukten grote en kleine stukken hout los van de stapel. Deze werden met de stevige westenwind verspreid over Scheveningen. Door dit vliegvuur ontstonden tientallen branden en moest het publiek worden geëvacueerd.
Organisatie
Er was geen vergunning voor de vreugdevuren, de gemeente en bouwers hadden onderling afspraken gemaakt die in 2016 werden vastgelegd in een convenant. De afspraken gingen onder meer over de bouwmethode en de maximale omvang van de stapels, de risico’s rond hittestraling en het omvallen van de stapels en verdere zaken zoals locatie, opbouw, materiaal en toezicht. Met de risico’s van vliegvuur werd geen rekening gehouden, ook niet nadat tijdens de jaarwisseling van 2017-2018 vliegvuur over de boulevard trok. Het convenant is daarop niet geactualiseerd en de gemeente liet het risico op vliegvuur niet nader onderzoeken. Met de bouwers zijn, los van het convenant, wel aanvullende en soms afwijkende afspraken gemaakt. Deze zijn echter nooit helder vastgelegd. Ook was het onduidelijk of iemand zeggenschap had over de bouwers op het strand.
Naleving en handhaving
De afgelopen jaren heeft de gemeente wel grip proberen te krijgen op de situatie, maar de bouwers wilden zo min mogelijk bemoeienis ‘van buitenaf’ en committeerden zich niet aan de gemaakte afspraken. Deze werden dan ook niet altijd nageleefd: zowel de afgesproken hoogte als de omvang van de stapel werden door de bouwers flink overschreden met respectievelijk 10 meter en 1.500 tot 2.000 kubieke meter. Ook het gebruik van vaten diesel en andere brandversnellende middelen was tegen de afspraken. De gemeente was op de hoogte van de overtredingen, maar heeft hier niet tegen opgetreden. Dat is deels verklaarbaar door de historie van vreugdevuren in de stad, waarbij de gemeente de ordeverstoringen elders in de stad wilde voorkomen door de vreugdevuren op het strand te laten plaatsvinden. Hierbij nam de gemeente ook een faciliterende rol door bijvoorbeeld een stabiele ondergrond aan te leggen en de evenementen te subsidiëren. Ook nam de gemeente het opruimen en de afhandeling van de schade voor haar rekening.
Aanbevelingen
Het vliegvuur van afgelopen jaarwisseling maakt duidelijk dat de huidige wijze van organiseren grote veiligheidsrisico’s opleverde en een fundamenteel andere aanpak vergt. De Onderzoeksraad beveelt daarom de burgemeester van Den Haag aan om proportionele eisen te stellen aan de veiligheid rond de organisatie van de vreugdevuren. Door gebruik te maken van een vergunningentraject voor evenementen kunnen heldere voorschriften gegeven worden, is er mogelijkheid tot inspraak en kan de gemeente zich ervan vergewissen dat de organisatoren in staat zijn de verantwoordelijkheden te dragen. Ook organisatoren van toekomstige vreugdevuren moeten zich inspannen om de veiligheidsrisico’s voor bouwers, omwonenden en publiek zo goed mogelijk te beheersen. Daarnaast is de Onderzoeksraad van mening dat hulpdiensten als politie en brandweer de gemeente moeten bijstaan met deskundig en kritisch advies, gevraagd en ongevraagd.
Reactie gemeente
De gemeente Den Haag zegt in een reactie alles op alles te zetten om vliegvuur en het rondvliegen van grotere stukken brandend hout in de toekomst te voorkomen. "Mensen die tijdens de laatste jaarwisseling op Scheveningen waren hebben angstige uren beleefd en dat mag nooit meer gebeuren", zegt burgemeester Krikke.
Het Haagse college van B&W neemt de aanbevelingen van de Onderzoeksraad daarom volledig over. Al dit jaar, bij de jaarwisseling van 2019-2020, is een vergunning nodig voor vreugdevuren.
De brandstapels worden daarnaast kleiner, er komen structurele controles en er komt een lijst met welke bouwmaterialen en hulpmiddelen gebruikt mogen worden. Ook wordt duidelijk op papier gezet bij welke weersomstandigheden de vreugdevuren wel of niet mogen worden aangestoken.
Positie burgemeester Krikke staat opnieuw ter discussie
Zoals hierboven te lezen, schetst de OVV dat de gemeente zich "faciliterend" heeft opgesteld vanwege de historie van de vreugdevuren. Met het verschijnen van het rapport staat de positie van Krikke opnieuw ter discussie als gevolg van de vreugdevuren. Eerder werd haar door raadsleden al aangerekend dat ze het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) wilde vragen onderzoek te doen. De gemeenteraad had hier kritiek op, omdat zij als burgemeester in het algemeen bestuur van dat instituut zit.
Onrustig in Den Haag na corruptieonderzoek
Het is sowieso onrustig op het stadhuis van Den Haag, nu het college het vertrouwen in Groep de Mos heeft opgezegd vanwege het lopende corruptieonderzoek naar twee wethouders van die partij.
Richard de Mos (Economie) en Rachid Guernaoui (Financiën) worden beschuldigd van onder meer het tegen betaling regelen van vergunningen.
Lees:
het rapport Vliegvuur op Scheveningen
en Reacties op conceptrapport 'Vliegvuur op Scheveningen'
Bronnen: OvV, NU.nl en NOS