Als je zinvol wilt discussiëren over veiligheidskundige zaken is het kennen van de basisbegrippen op z’n minst prettig. Naast begrippen en hun definities (de taal) zijn er de theorieën waarop vakbeoefenaren hun – en ons – wereldbeeld hebben gebouwd. Terugkeer naar het fundament lukt niet altijd en overal. In het vuur van het inhoudelijke debat voelt een metabeschouwing vaak als hinderlijk en betweterig oponthoud, zelfs als die zeer noodzakelijk is omdat de partijen elkaar niet meer begrijpen en daardoor meer en meer langs elkaar heen praten.
Nu verschillende urgente veiligheidskundige (of sterk veiligheidsverwante) kwesties de menselijke samenleving in haar bestaande vorm bedreigen en het debat gekaapt wordt door deskundologen met meer drift dan begrip, is het tweede boekje van Jos Villevoye, Old School Safety, met als ondertitel Tijdloze inspiratie voor een nieuwe generatie, een aanrader. Het inspireert, dat zeker, maar het relativeert ook: het doet een stapje terug en herbeschouwt de basis van ons denken.
Het is knap dat Jos kans ziet om op een luchtige, voortdurend met de actualiteit verbonden en zéér compacte manier de lezer bij de hand te nemen en langs enkele belangrijke mijlpalen in het veiligheidsdenken te leiden. De omvang van het boek is klein. Het bevat slechts 164 kleine pagina’s, bedrukt met grote letters waarmee Jos korte, simpele zinnen bouwt. Daarmee is het een weldaad voor wie ‘niet van lezen houdt’. De steunkleur oranje is nuttig gebruikt voor kernbegrippen en zaken die herkenning behoeven. Jos behandelt basisbegrippen zoals risico en gevaar op zijn kenmerkende, eigenzinnige manier. Hij beschrijft klassieke modellen als de ongevallenpiramide, het dominomodel, zwitsersekaasmodel en de bow-tie, waar ze hun toepassing vinden en waarin ze tekortschieten. In hoofdstuk 3, Dimensies, vergaloppeert hij zich enigszins in een ál te beknopte uitleg van de risicomatrix, Fine & Kinney en de SIL-classificatie. Dat laatste onderwerp raakt via de procestechniek/elektronische meet- en regeltechniek aan de veiligheidskunde en het is nuttig omdat techniek en kwaliteit in wetenschappelijke zin voorlopen op de veiligheidskunde. Waar onze discipline kan aanhaken is dat mooi meegenomen.
Jos, van oorsprong chemisch technoloog, neemt zijn kennis mee en integreert en passant ook inzichten uit management- en kwaliteitstheorieën en in het vierde hoofdstuk, Ordening, uit de statistiek, de wiskunde en de economie. Normaal- en poissonverdeling, het Pareto-principe, stochastische verdeling en logaritmische functies vliegen pijlsnel voorbij om te schetsen hoe het toeval (of de wetmatigheden daarachter) de empirische wetenschapsbeoefening beïnvloedt. Iedereen die conclusies wil trekken uit de op een of ander manier gekwantificeerde meetgegevens moet dit hoofdstuk begrijpen, al zal dat bèta-geschoolden gemakkelijker vallen dan de alfa- en gamma-gerichten. De laatstgenoemden, de maatschappij- en gedragsgeörienteerde veiligheidskundigen, kampen te vaak met kennishiaten op dit vlak. Voor hen is Jos’ boek een goede kennismaking of, via de vele verwijzingen en referenties, een leesgidsje.
Wie als veiligheidskundige moet rapporteren en presenteren (hoofdstuk 6) en daarmee het eigen bestaansrecht verdedigt behoedt zichzelf voor valkuilen door zich te verdiepen in Jos’ werk. Hoofdstuk 5, Lijsten, bevat tips en uitleg bij de RI&E (de lijst der lijsten) en relativerend randcommentaar. Daar is Jos sowieso van: van het relativeren. En daarbij is hij ook een beetje eigenwijs. Hij etaleert zijn meningen dapper en laat zien dat hij ook maar een mens is, net als wij. Hoofdstuk 7 bevat twintig illustraties die hij misschien beter gewoon in de tekst had kunnen opnemen, want dáár heb je ze nodig. En de alfabetische begrippenlijst had met paginaverwijzingen meteen een index kunnen zijn. Maar al met al is het een mooi werk dat de ondertitel rechtvaardigt: inspireren doet het absoluut!
Old School Safety is verkrijgbaar voor € 20,95 bij Bruna
Fantastisch Veilig! is helaas (tijdelijk) uitverkocht, een herdruk is bij voldoende bestellingen wellicht een overweging.
Old School Safety volwassen vervolg op Fantastisch Veilig!
