Vrijwel elk product dat we kennen heeft een oppervlaktebehandeling ondergaan. Of het nu gaat om een chassis van een auto, een badkamerkraan, een gevelplaat, of om machines en procesinstallaties in de industrie. Zonder de juiste oppervlaktebehandeling zien veel producten er na verloop van tijd niet meer mooi uit, of functioneren producten en apparaten niet meer zoals de bedoeling is.
Oppervlaktebehandelaars zorgen voor kleur, verbetering van de eigenschappen van materialen en verduurzaming. De werkmethoden variëren van chemische voorbehandelingen, organische deklagen, metallieke deklagen tot geavanceerde smart- en nanocoatings. Daarbij worden veel verschillende technieken gebruikt zoals poedercoaten, natlakken, galvaniseren, anodiseren, thermisch spuiten en verzinken, PVD/CVD (physical vapor deposition / chemical vapor deposition) en nog veel meer.
Risicobewustzijn
Oppervlaktebehandelaars opereren per definitie in een wereld waarin zeer zorgwekkende (SVHC-)stoffen (Substance of Very High Concern) gebruikt worden. Dat betekent dat ze bij blootstelling slecht kunnen zijn voor de gezondheid. Aandacht voor de risico’s bij het werken met dergelijke stoffen staat dan ook al decennialang op de agenda van de sector, zegt Stremmelaar. ‘In de jaren zeventig vond een aantal grote incidenten plaats in de sector. Denk aan de Sevesoramp in Italië, waar na een zware ontploffing in een chemische fabriek tientallen mensen ernstig ziek werden door een giftig gas. Hieruit kwam de Europese Seveso-richtlijn voort, de voorloper van het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo). Toch duurde het nog jaren voordat een breed gedeeld risicobewustzijn ontstond. Dat zag je destijds ook rond de veiligheidsriemen in de auto. Een hele generatie automobilisten en autobedrijven heeft zich daar met hand en tand tegen verzet. Maar nu voel je je naakt als je de riem niet omhebt. Een ander voorbeeld is asbest. Inmiddels is er gelukkig een breed besef van de risico en de afschuwelijke gevolgen voor de gezondheid. Dat inzicht was er vroeger niet. Er zit dus best veel tijd tussen de introductie van een maatregel en de acceptatie en toepassing ervan.’
Stremmelaar ziet dat oppervlaktebehandelend Nederland zich nog middenin de transitie naar een integrale aanpak van de verschillende risico’s bevindt. ‘Bewustzijn dat het om de gezondheid van de mensen op de werkvloer gaat, is essentieel. We weten steeds meer over de risico’s van de stoffen waarmee in onze branche gewerkt wordt, en gelukkig ook over wat een goede bescherming inhoudt. Dat is een eerste verantwoordelijkheid van iemand als werkgever, maar ook gewoon als mens. En natuurlijk moeten bedrijven geld verdienen. Maar veiligheidsrichtlijnen en wettelijke kaders zijn randvoorwaarden voor een goede bedrijfsvoering. Als branchevereniging werken we er keihard aan dat ondernemers gaan zien dat het beperken van de risico’s belangrijk is voor de gezondheid van hun personeel, maar ook meerwaarde oplevert voor hun bedrijfsvoering.’
Maatwerk
Om ervoor te zorgen dat werknemers zo min mogelijk worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen, kunnen bedrijven processen automatiseren, een gesloten systeem creëren, ventilatie en afzuiging aanbrengen bij de bron en persoonlijke beschermingsmaatregelen nemen voor het personeel. Nog beter is het wanneer bedrijven overstappen naar alternatieven die niet of minder gevaarlijk zijn.
Hoewel een branchevereniging primair aan collectieve belangenbehartiging doet, is maatwerk volgens Stremmelaar bijna altijd nodig in de branche. ‘We willen als vereniging tools maken die een individueel bedrijf niet zelf kan ontwikkelen vanwege de kosten of complexiteit. Maar wat voor de ene ondernemer het ideale hulpmiddel is, is voor de ander niet relevant. De stoffen waarmee oppervlaktebehandelaars werken zijn zó uiteenlopend, de installaties en werkprocessen zó verschillend. Het beste wat we kunnen doen is een menukaart aanbieden waaruit ondernemers de handvatten kunnen kiezen die voor hen van belang zijn.’
Een van de maatwerkproducten van ION is de nieuwe webdienst Metaal en Milieu. Deze voor leden toegankelijke portal helpt ondernemers in de sector om een verantwoordelijke ondernemer te zijn. Bijvoorbeeld als het gaat om de zorg voor het milieu en de veiligheid voor de omgeving. De webdienst zet achtergrondinformatie, checklists en andere hulpmiddelen op een rij, waarmee ondernemers eenvoudig kunnen nagaan welke wet- en regelgeving van toepassing is op hun uiteenlopende bedrijfsprocessen. Aan de hand daarvan kunnen ze vervolgens maatregelen nemen in hun bedrijf.
Woud aan regels
Oppervlaktebehandelaars hebben te maken met veel en diverse regelgeving. Denk aan:
- vestigingseisen
- veiligheidseisen, geregeld in de Arbowet en de Brzo (Besluit risico's zware ongevallen)
- eisen aan het gebruik van stoffen, geregeld in REACH (Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van Chemische stoffen) en GHS/CLP (Globally Harmonized System / Classification, Labelling & Packaging of substances and mixtures)
Vereniging ION werkt daarom binnen het project 5xbeter samen met andere brancheverenigingen uit de metaalindustrie en drie vakbonden aan hulpmiddelen om slimmer om te gaan met wettelijke verplichtingen. Een nieuwe tool helpt werkgevers bijvoorbeeld om aanwezige gevaarlijke stoffen te inventariseren en om scenario’s op te stellen die blootstelling daaraan voorkomen. De zogenoemde blootstellingsbeoordelingen en veilige werkwijzen moeten er ook voor zorgen dat werknemers beter beschermd worden en beroepsziekten worden voorkomen.
Zelfinspectie
Vereniging ION brengt haar leden ook op de hoogte van relevante tools die buiten de sector worden ontwikkeld. Zoals Zelfinspectie.nl van de Inspectie SZW, waarmee ondernemers de arbeidsveiligheid binnen hun bedrijf tegen het licht kunnen houden. De Zelfinspectie Gevaarlijke Stoffen gaat specifiek over gevaarlijke stoffen. Daarmee kunnen werkgevers snel en gemakkelijk inventariseren welke gevaarlijke stoffen er op de werkvloer zijn en welke veiligheidsmaatregelen daarbij nodig zijn.
‘Een zelfinspectie geeft in een relatief beperkte tijd veel inzichten’, zegt Stremmelaar. ‘Het is een tool die veel bedrijven een eind op weg helpt. En het goede is: je kunt de check zelf doen. Wat wij absoluut niet willen, is dat bedrijven voor elke test, vergunning of inspectie een specialist moeten inhuren. Met alle tijd en kosten die daarmee gemoeid zijn.’
Vereniging ION is net zo veelzijdig als de sector, zegt Stremmelaar. ‘We bieden onze leden onder meer een marktgericht opleidingenprogramma, een eigen vakblad en themagerichte vakevents en seminars. Bovendien onderhoudt de vereniging contacten in Den Haag en Brussel om bij te dragen aan begrijpelijke en uitvoerbare wetgeving. En we spannen ons samen met de Inspectie SZW als bevoegd gezag voortdurend in om het fenomeen veiligheid onder de aandacht te brengen en te houden bij bedrijven in de branche.’
Samen optrekken
Voor Vereniging ION is het belangrijk samen op te trekken met de betrokkenen in het bedrijfsleven én bij de Inspectie. ‘We hebben bijvoorbeeld veel bijval gekregen voor onze strategie om gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk te vervangen. Ons uitgangspunt is daarbij: vervangen waar het kan, autoriseren waar het moet. Door die opstelling zijn we niet tégen progressieve wetgeving, maar zeggen we dat een transitie wat ons betreft wel op een haalbare en realistische manier tot stand moet komen.’
Stremmelaar noemt het voorbeeld van Chroom-6, een breed toepasbare stof die in veel processen gebruikt wordt, maar die bij blootstelling op langere termijn kanker kan veroorzaken. ‘Vanaf 21 september dit jaar wordt die stof geautoriseerd. Dat betekent dat je hem alleen nog mag gebruiken als je daarvoor een vergunning hebt.’ Verschillende bedrijven ontwikkelden de afgelopen jaren alternatieve stoffen voor Chroom-6 ‘Voor een aantal toepassingen zijn er inmiddels heel goede en bewezen alternatieven voorhanden. Als vereniging denken we actief mee met de bedrijven over de mogelijkheden om Chroom-6 te vervangen. Wanneer er geen goed alternatief beschikbaar is, zal er geautoriseerd moeten worden. Daar maken we ons ook sterk voor. Tegelijk stimuleren we de transitie en elke doorbraak die zorgt dat er een aanvaardbaar alternatief komt.’
In overleg blijven
‘Over het doel – een veilig en gezond werkklimaat en een goed milieu – zijn we het eens. Maar over de manieren waarop je die doelen bereikt, verschillen de meningen zeker weleens’, zegt Stremmelaar over de samenwerking tussen ION en de Inspectie SZW. ‘We hebben soms pittige discussies. We zien bijvoorbeeld dat inspecteurs vooral de minst goed presterende bedrijven of bedrijven met incidenten bezoeken. Dat creëert een verkeerd beeld. Tot onze leden behoren ook bedrijven die milieucoördinatoren en veiligheidsdeskundigen in dienst hebben. Terwijl inspecteurs soms onvoldoende kennis hebben over de specifieke omstandigheden in de sector. Tijdens vakevents, waarbij het bevoegd gezag ook is uitgenodigd, laten we hen daarom graag de ontwikkelingen in onze innovatieve branche zien.’
‘Bedrijf, branche en inspectie: hebben allemaal een rol in het streven naar de beste kwaliteit, de hoogste veiligheid en zo laag mogelijke belasting voor het milieu’, zegt Stremmelaar. ‘Het is dus belangrijk dat we in nauw overleg blijven met elkaar: als branche en inspectie, maar ook als bedrijven onderling en als bedrijven met de branche. Mijn advies daarbij is: zorg dat je als bedrijf bent aangesloten bij een netwerk, zoals een branchevereniging of een ondernemerskring. Ondernemers denken vaak dat ze het allemaal zelf wel kunnen. Maar binnen een goed netwerk word je geïnformeerd, gestimuleerd en uitgedaagd. De scherpte die dat geeft, is essentieel voor het borgen van de continuïteit en duurzaamheid van een bedrijf.’
Bron: Inspectiefocus ISZW