Minister Melanie Schultz van Haegen-Maas Geesteranus (Infrastructuur en Milieu) heeft op aandringen van de Tweede Kamer haar Belgische collega Jambon nogmaals op de hoogte gesteld van de Nederlandse zorgen over de kerncentrale in Tihange. Nederland zelf maakt van de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) een zbo met bevoegdheden waar ministers geen invloed op hebben.
Er bestaan grote zorgen over de veiligheid van de Belgische kerncentrales in Doel (bij Antwerpen) en Tihange (bij Luik). In Nederland en Duitsland staan jodiumpillen klaar voor grootschalige distributie bij calamiteiten. Duitsland heeft al aangedrongen op sluiting van de reactoren Doel 3 en Tihange 2, en ook Luxemburg deed dat. In juni riep de Tweede Kamer minister Schultz op om te laten weten dat Nederland stillegging van Tihange wil, en verschillende Kamerleden deden dat de afgelopen tijd nogmaals, in schriftelijke vragen.
Er zijn wel tijdelijke stilleggingen geweest, maar steeds werd er weer hervat, na reparatiewerkzaamheden waarvan de kwaliteit door buurlanden in twijfel wordt getrokken. Dit jaar ontstond er ook nog ophef over een intern rapport waarin de kans op brand op 'eens in de tien jaar' werd gesteld, en gesproken werd van een alarmerende kans op een meltdown. Maar de eigenaar, Engie Electrabel, houdt vol dat het rapport niet deugt.
"Schaamteloos"
De Belgische FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle) heeft in brieven van 1 juli en 2 september fel uitgehaald, onthulde de krant La Libre. Bestuursvoorzitter Jan De Bens beschuldigde Electrabel van "laksheid" en "enorme schaamteloosheid". Maar mensen die verwachtten dat zo'n oordeel van de toezichthouder wel zware gevolgen zou hebben - onder hen bevond zich in elk geval de Duitse milieuminister Barbara Hendricks - zijn bedrogen uitgekomen. FANC zegt nu alleen klachten te hebben over de heersende veiligheidscultuur, en geen directe veiligheidsproblemen te zien. Maar kennelijk heeft het FANC ook weinig bevoegdheden, want het zag zich al twee keer genoodzaakt om naar de rechter te stappen, in augustus 2015 en juni 2016.
Audits
Minister Schultz kan weinig anders doen dan bellen met haar Belgische ambtgenoot, verklaarde ze tegenover de Tweede Kamer. Toezicht op nucleaire veiligheid is een nationale bevoegdheid, dat is zo vastgelegd in het Euratom Verdrag. Er is alleen voorzien in grensoverschrijdende audits op collegiale basis. Die zijn er ook geweest, zowel in Tihange en Doel als in het Nederlandse Borssele, maar die audits "geven niet het beeld dat het Belgische toezicht tekortschiet". De directe aanleiding voor de jongste ophef, de manier waarop Engie Electrabel is omgegaan met statistische veiligheidsanalyses voor brand, "is geen onderwerp geweest van de gezamenlijke inspectie."
ANVS wordt zbo
Op 7 december sprak de Tweede Kamer over het ontwerp-Wijzigingsbesluit instelling Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming. Deze ANVS is de waakhond voor alle nucleaire activiteiten in Nederland. Het is een lichaam met vergaande bevoegdheden, tot en met de bevoegdheid om bijvoorbeeld Borssele te sluiten. De verandering bestaat eruit dat de ANVS een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) wordt en daarmee op afstand wordt gezet van de ministeries van EZ en I en M. Of zoals minister Schultz het zei: "Onze ANVS kan gewoon zeggen dat de tent dicht moet. Daar heb ik niets over te zeggen en dat is maar goed ook."
De Tweede Kamer vond het allemaal wel erg specialistisch en verzocht per motie om de ANVS te voorzien van een raad van advies, met "onafhankelijke deskundigen uit binnen- en buitenland." Schultz wees erop dat de ANVS zélf bedoeld is als een competent toezichtsorgaan, dat de wens van de Kamer 'toezicht op toezicht' inhoudt, en dat de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen er niet in voorziet. Toch ging ze vlot akkoord. De ANVS heeft, zo zei ze, te kennen gegeven het zelf ook een goed idee te vinden.
Ze beloofde dat rapporten en onderzoeksverslagen van de ANVS altijd openbaar zullen zijn en naar de Tweede Kamer gaan.
Lees ook onze eerdere berichten over dit onderwerp.