op kantoor werken. Juist in die risicosectoren is het van essentieel belang dat werknemers zich bewust zijn van de veiligheidsrisico’s in hun dagelijkse werk. Uit een analyse van arbeidsongevallen met dodelijke afloop blijkt dat menselijke fouten en gedrag een belangrijke rol spelen; fouten die vaak voorkomen hadden kunnen worden, indien binnen het bedrijf werknemer en management een beter veiligheidsbesef hadden gehad. Zolang binnen de meeste bedrijven het credo ‘we doen het veilig of we doen het niet’ nog geen dagelijkse praktijk is, moet er meer worden ingezet op preventieve maatregelen, zoals het versterken van de veiligheidscultuur binnen bedrijven.
Omdat, na jaren van tamelijke stabiliteit, het aantal arbeidsongevallen, dat de Inspectie onderzoekt, weer stijgt, is meer inzet op preventieve maatregelen noodzakelijk.
In 2016 stijgt dat aantal (ten opzichte van 2015) met 13% naar 2.450. Ook het aantal ongevallen met een dodelijke afloop stijgt, namelijk van 51 naar 70 slachtoffers. De toename is niet alleen vanuit de groei van de werkzame beroepsbevolking te verklaren. Ook wanneer de cijfers worden gerelateerd aan de omvang van de werkzame beroepsbevolking doet zich nagenoeg dezelfde stijging voor. In sectoren waar het risico op een ongeval al jaren het grootst is (industrie, vervoer, opslag en vooral de bouw), neemt het aantal slachtoffers van gemelde ongevallen per 100.000 werknemers al vanaf 2014 toe.
Economische en maatschappelijke ontwikkelingen zoals de opgaande fase van de conjunctuur, flexibilisering van de arbeidsmarkt en het feit dat mensen langer doorwerken, kunnen invloed hebben op het aantal arbeidsongevallen.
De effecten van een beweging richting hoogconjunctuur manifesteren zich met name in vier grote risicosectoren waar de groei de afgelopen drie jaar fors groter is geweest dan in andere economische sectoren. In de bouwsector uit zich dat in een tekort aan personeel bij een oplopende orderportefeuille. Het is voorstelbaar dat dit leidt tot hogere werkdruk, langere werktijden, inzet van minder gekwalificeerd personeel, en daarmee tot een groter risico op arbeidsongevallen in deze sector.
Het is aannemelijk dat de toename van het aantal uitzendkrachten en ingeleende arbeidskrachten invloed heeft op het aantal gemelde ernstige ongevallen. Deze groep flexwerkers heeft namelijk een twee keer zo grote kans op een ernstig arbeidsongeval dan reguliere werknemers.
De maatschappelijke ontwikkeling dat werknemers langer doorwerken, speelt ook een rol. Werknemers die ouder zijn dan 55 jaar hebben namelijk een verhoogde kans op een ernstig arbeidsongeval. Het grootste risico op een ernstig arbeidsongeval doet zich voor in de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder. Dat is juist de leeftijdscategorie waarvan het arbeidsvolume sinds 2009 bijna is verdubbeld. Dit volume zal de komende jaren nog verder groeien.
Deze ontwikkelingen hebben invloed op de veiligheidssituatie binnen bedrijven. Uit analyses van ernstige arbeidsongevallen in de afgelopen jaren blijkt dat steeds dezelfde risico’s een rol spelen. Tachtig procent van de ernstige arbeidsongevallen wordt veroorzaakt door ‘contact met bewegend object’ (28%), ‘vallen (niet van hoogte)’ (19,3%), ‘vallen van hoogte’ (16%) en ‘contact met bewegende delen van een machine’ (16,1%). Bij ongevallen met een dodelijke afloop gaat het overigens vaker om ‘contact met bewegend object’ (36,5%) en ‘vallen van hoogte’ (26%).
De meest voorkomende achterliggende faalfactoren hangen samen met een gebrek aan motivatie, alertheid en veiligheidsbewustzijn (38%).
Zie ook de samenvatting van de cijfers in de infographic.
Dezelfde faalfactoren zien we terug in de uitkomsten van een dossieronderzoek van dodelijke arbeidsongevallen in 2016. Daaruit blijkt namelijk dat het gedrag van werknemers, dat samenhangt met onderdelen van de veiligheidscultuur, binnen het bedrijf vaak als bepalende faalfactor is aan te wijzen. Het gaat vooral om gebrek aan communicatie en afstemming, (gevoelde) werkdruk, niet adequaat reageren op onverwachte situaties en het ontbreken van toezicht. Bijna alle slachtoffers beschikken over de juiste opleiding en zijn over het algemeen ervaren werknemers die instructies hebben gehad. Toch gaat het dan, aan het eind van een hele keten van gebeurtenissen, mis. Daarbij spelen de omgevingsfactoren en de veiligheidscultuur binnen het bedrijf een rol. Een te beperkt risicobesef in combinatie met een onverwachte situatie leiden er in veel gevallen toe dat een werknemer uiteindelijk de verkeerde beslissing maakt, met fatale afloop tot gevolg.
Download het complete rapport 'Staat van ernstige arbeidsongevallen. 'Weer veilig thuis uit je werk''
Bron: ISZW