VRAAG EN ANTWOORD
Puur technisch gezien is asbest een ideaal materiaal: onverwoestbaar, brandwerend en vooral bijzonder goedkoop.
Tientallen jaren geleden bleek echter dat het inademen van asbestvezels gevaarlijke ziektes kan veroorzaken, zoals stoflongen, longkanker en buikvlieskanker. Het feit dat de gezondheidseffecten zich pas na langere tijd (tien tot dertig jaar) openbaren, maakt asbest tot een zeer verraderlijke stof.
Asbest is een natuurlijk product. Het is een delfstof die wordt gewonnen in onder andere Zuid-Amerika, Rusland en Canada. Het gaat om verschillende mineralen, die onder te verdelen zijn in twee hoofdgroepen:
- de spiraalvormige of serpentijnachtige, waaronder chrysotiel (ofwel witte asbest)
- de rechte of amfiboolachtige, waaronder crocidoliet (blauwe asbest), amosiet (bruine asbest), anthophylliet (geel), tremoliet (grijs) en actinoliet (groen)
Alleen aan de kleur van ruwe asbest is te zien tot welke soort het materiaal behoort. Wanneer het verwerkt is, kan dat niet meer. Dan kan alleen laboratoriumanalyse nog uitsluitsel geven.
Wat is het risico?
Langdurige inademing van asbest kan verschillende ziekten veroorzaken, die soms pas na tientallen jaren merkbaar worden. Deze ziekten komen daarom vooral voor bij mensen die vanwege hun beroep vaak te maken hebben met asbest.
- Longkanker. Hoe langer men asbestvezels heeft ingeademd, hoe groter de kans is op longkanker. Vaak pas na tien jaar of langer wordt deze longkanker ontdekt. Vooral roken verhoogt het risico.
- Longvlies- en buikvlieskanker, ofwel mesothelioom. Deze vorm van kanker wordt bijna altijd veroorzaakt door asbest. Mesothelioom komt minder vaak voor, en wordt vaak pas dertig jaar of langer na blootstelling aan asbestvezels ontdekt.
- Stoflongen, ofwel asbestose. De kans op asbestose wordt groter naarmate de concentratie asbestvezels hoger was, en men er langer aan is blootgesteld.
- Verscheidene andere asbestgerelateerde ziekten.
Waar kom je asbest tegen?
Asbest is vooral na 1950 veelvuldig in Nederland toegepast, onder meer in fabrieken, woningen en schepen. Sinds 1 juli 1993 is het verboden om asbest te bewerken, te verwerken of in voorraad te houden. Bij het slopen, verbouwen en onderhouden van gebouwen die voor 1 juli 1993 gebouwd zijn, bestaat dus de kans op blootstelling aan asbest.
Nederland heeft vele honderden commercieel verkrijgbare asbesthoudende materialen gehad. De bekendste toepassingen zijn:
- asbestcement (golfplaten, bouwmateriaal, waterleiding)
- asbestpapier/karton (vloerbedekking, plaatmateriaal)
- asbest-remvoeringen (auto, vrachtwagen, bus, trein)
- asbestisolatie (ovens, ketels, leidingen, schepen)
- asbesthoudende pakkingen (industrie, verwarming)
Wat zegt de wet?
Sinds 1 juli 1993 is het beroepsmatig bewerken en verwerken van asbest verboden, op grond van het Asbestbesluit Arbeidsomstandighedenwet. Op 1 juli 1997 ging dit Besluit op in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Vanaf 1993 geldt het Asbestverwijderingsbesluit voor het verplicht verwijderen van asbest door gespecialiseerde en gecertificeerde bedrijven. Dit houdt onder meer in: verplichte melding aan de Arbeidsinspectie, deskundig toezicht, het opstellen van een werkplan, ‘containment’ van ruimten waar sloopwerkzaamheden plaatsvinden en voorschriften voor de hygiëne.
Sinds 1 september 1998 mogen ook particulieren geen asbesthoudende materialen meer verwerken. Ook hergebruik is dus niet toegestaan.
Asbest dat vroeger is gebruikt bij gebouwen en objecten moet, afhankelijk van de situatie, verwijderd of afgedekt worden. Bij sloop moet het asbest altijd worden verwijderd. In de praktijk zal hierdoor op den duur geen asbest meer in het directe leefmilieu aanwezig zijn.
De kerndocumenten zijn:
- wijziging van de Beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving van 10 augustus 2006 (Staatscourant 15 augustus 2006, nr. 157, pag. 8 e.v.)
- besluit van 7 juli 2006 tot wijziging van het Arbeidsomstandighedenbesluit houdende regels met betrekking tot de blootstelling van werknemers aan de risico’s van asbest (implementatie van wijzigingsrichtlijn nr.2003/18/EG) Asbest wordt vermeld op de lijst van kankerverwekkende stoffen waarvoor specifieke regelingen noodzakelijk zijn. Sinds 28 juli 2006 geldt voor asbest de volgende grenswaarde: 0,01 vezel per kubieke centimeter als tijdgewogen gemiddelde over 8 uur. In 2010 heeft de Gezondheidsraad voorgesteld deze grenswaarde aanmerkelijk strenger te maken (Asbest: risico’s van milieu- en beroepsmatige blootstelling. Den Haag: Gezondheidsraad, 2010; publicatienr. 2010/10.) Hierover zal de SER adviseren aan de bewindspersoon van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die vervolgens een beslissing neemt over de grenswaarden.
Asbsetsanering
Zodra ergens asbest wordt aangetroffen, moet het werk worden stilgelegd. De werkplek moet afgezet worden en een daartoe gecertificeerd bedrijf moet een asbestinventarisatie uitvoeren.
Oorspronkelijk gepubliceerd in VCA Actueel september 2011