Zorgen
Bouwondernemers die zich al in de materie hebben verdiept maken zich zorgen over de nieuwe administratieve verplichtingen, over aansprakelijkheid en over de veranderingen in het bouwproces, zoals de private kwaliteitsborger die straks hun projecten op verschillende kritische momenten zal komen inspecteren. Bouw- en Woningtoezicht (BWT) blijft de overheidshandhaver maar heeft straks niet meer de rol van inspecteur. Het bevoegd gezag is daarmee geen leeuw op sokken geworden: als de bouwer (of de kwaliteitsborger) niet aan zijn verplichtingen voldoet dan kan ingebruikname worden verboden.
Consumentendossier
De belangrijkste nieuwe zaken voor bouwers zijn het consumentendossier* en de kwaliteitsborging door een onafhankelijke private partij. Bouwers moeten de met hun opdrachtgever overeengekomen productkwaliteiten nauwgezet vastleggen (dat stond natuurlijk voor een groot deel al in contracten en bestekken), maar ook hoe ze dat gaan doen. Dus: wát wordt er geleverd en hoe wordt dat geborgd? De ‘overeengekomen kwaliteit’ mag uiteraard nooit minder zijn dan de vereisten in het Bouwbesluit: daar valt ook niet per contract aan te ontsnappen. Bouwers zijn nu al aansprakelijk voor bouwfouten en gebreken, maar de WKB zet hun aansprakelijkheid stevig aan, ook voor fouten die tijdens de oplevering niet zijn ontdekt. Met het verplichte consumentendossier in de hand wordt het voor de consument eenvoudiger om zijn recht te halen. Bovendien mag de bouwer niets onder de pet houden: het Burgerlijk Wetboek komt onder andere met een schriftelijke waarschuwingsplicht en een informatieplicht over de verzekering. De opdrachtgever krijgt beduidend meer dan het oude lijstje ‘te verhelpen restpunten’ bij oplevering en de specificaties van meerwerk.
* Voor het consumentendossier heeft NEN reeds een Nederlandse praktijkrichtlijn (NPR) in de maak, bedoeld voor woningbouw: de NPR 8092. Die is nog niet gepubliceerd.
Nu al documenteren
Geïnformeerde bouwers zijn nu al bezig uitvoeriger te documenteren wat ze precies doen, wie ze inhuren, welke eisen ze daarbij stellen en hoe dat door certificaten, keuringen en controles wordt geborgd. Uitvoerders en kwaliteitsfunctionarissen lopen vaker met tabletcomputers en fotocamera’s op de werkvloer.
Dat ze nog niet precies weten welke software en gereedschappen straks gemeengoed gaan worden is lastig maar niet onoverkomelijk. De WKB stelt geen ‘vormeis’, dus bouwers mogen de informatie op een voor hen werkbare manier aan hun klanten verstrekken. Ze doen er wel goed aan om ervoor te zorgen dat de broninformatie er ís, want als betonvloeren eenmaal zijn gestort en gevelbekledingen geplaatst valt er moeilijk te controleren en te bewijzen.
De kwaliteitsborger
Aan de kwaliteitsborgers, de onafhankelijke private partijen die de controles zal gaan uitvoeren, kan nog niets worden gevraagd. Deze certificeerders staan in de startblokken, maar ze moeten hun mensen nog opleiden en zelf toegelaten zien te raken tot het stelsel, zoals de wet dat vereist. Wie er allemaal op het vinkentouw zitten kan een beetje geïnformeerde insider wel vertellen, maar partijen lopen er (waarschijnlijk vanuit concurrentieoverwegingen) nog niet mee te koop. De borgers zullen per project een borgingsplan moeten opstellen aan de hand van een risico-beoordeling en de bouwer laten weten wanneer en waar er gecontroleerd gaat worden. En ze zijn geen adviseur: net als bij audits en inspecties van I-SZW worden non-conformiteiten wel vermeld maar blijft herstel en aanpassing van processen de verantwoordelijkheid van de bouwer. Dwang is er zeker: als de bouwer zijn eventuele door de borger opgelegde verplichtingen niet nakomt zal het bevoegd gezag kunnen ingrijpen. De borger mag op geen enkele wijze anders bij het project betrokken zijn dan als borger, dus het is geen ‘vriendje van de financier’ of aan het project of de bouwer verbonden partij. De borger moet door een (nog op te richten) toelatingsorganisatie zijn toegelaten. Dat geldt ook voor het gebruikte instrument (de beoordelingsmethodieken en -systemen). Lopende het bouwproces kan de borger met een of meer deelverklaringen komen en tot slot met een eindverklaring, die de opdrachtgever aan het dossier voor het bevoegd gezag toevoegt.
De opdrachtgever en het bevoegd gezag
De opdrachtgever moet nog steeds met zijn plannen naar het gemeentelijk loket voor de ruimtelijkevergunningsaanvraag. Het zal echter niet meer zo zijn dat positieve toetsing aan welstandseisen, ruimtelijke ordeningsplannen en het Bouwbesluit en controle van de EPG-berekening rechtstreeks de omgevingsvergunning oplevert. Het bevoegd gezag controleert de risicobeoordeling, het borgingsplan en de indeling in de gevolgklasse en kan voorwaarden verbinden aan de vergunning. Dat zal vooral gaan om de nadere informatieverstrekking en de stoppunten in het bouwproces. Als de kwaliteitsborger in de oriëntatiefase al betrokken is zal de aanvrager op diens informatie kunnen steunen. Tien dagen voor de ingebruikname moet het einddossier (dossier bevoegd gezag) zijn ingeleverd. In die periode kan worden beslist over de ingebruikname. Dat zal niet worden toegestaan als het dossier incompleet blijkt.
Tijdspad invoering WKB
Het streven is om de wet per 1 januari 2021 van kracht te laten worden voor bouwwerken in gevolgklasse 1 (laag risico, zoals eengezinswoningen). Na positieve evaluatie zal de wet drie jaar later ook gelden voor bouwwerken in gevolgklasse 2 en 3 (alles wat niet in klasse 1 past, zoals hoogbouw, grote infrastructurele kunstwerken en complexe industriële bouwwerken). In juli 2020 is er een evaluatiemoment van de proefprojecten voorzien; projecten die nu van start gaan. Het is nog onzeker of er in juli voldoende praktijkgegevens beschikbaar zullen zijn voor een goede beoordeling, maar het is bedoeld als basis voor de bepaling van de haalbaarheid van invoering op 1 januari 2021.
De zelfbouwer, het klusbedrijf en de toeleveranciers
Vergunningvrije, al dan niet meldingsplichtige tuinhuisjes, carports en dakkapellen kunnen nog steeds volgens de bestaande procedures worden gebouwd. Dat is een gedeeltelijke geruststelling voor particulieren, klusbedrijven en kleine aannemers, want zij krijgen wel te maken met de versterkte aansprakelijkheid en het consumentendossier. Zodra er een vergunning verplicht is moet aan alle administratieve en procedurele verplichtingen worden voldaan. Ook de particuliere opdrachtgever die zelf het werk uitvoert en het klusbedrijf zullen een kwaliteitsborger nodig hebben. Als de zelfbouwer gedeelten van het werk uitbesteedt, krijgt hij er een flinke coördinerende en documenterende taak bij, want hij zal uiteindelijk een compleet ‘dossier bevoegd gezag’ moeten presenteren aan het gemeentelijke loket. Een professionele adviseur kan in dergelijke gevallen aan te raden zijn. Bouwers blijven twintig jaar aansprakelijk voor het geleverde werk. Ten slotte zijn er de toeleveranciers van de bouwers. De CE-markering op hun producten was al verplicht, maar ze zullen door hun klanten steeds vaker gevraagd worden om aantoonbare kwaliteitsborging van hun processen, om certificaten en onderbouwde garanties.
Kijk voor meer achtergrondinformatie het webinar Wat betekent de WKB?
of lees het artikel op CementOnline
Bronnen: Bouwend Nederland, Instituut voor Bouwkwaliteit, Overheid.nl, diverse websites van adviesbureaus en bouwbedrijven
Zie ook het interview over constructieve veiligheid en de WKB met Ir. Bob Gieskens, directeur VNconstructeurs in het tijdschrift De Veiligheidskundige 2019-3, (verschijnt medio oktober).