De groeiambities van het Limburgse industriecomplex Chemelot vereisen een hoger veiligheidsniveau. Ook de ligging dichtbij verschillende woonwijken en het grote aantal aanwezigen op de Campus zijn aanleiding om meer ambities te tonen op het vlak van veiligheid. Voldoen aan wet- en regelgeving is op zich een juist uitgangspunt, maar zeker bij groei moet voortdurend gestreefd worden naar het verbeteren van de veiligheid. Om dit te bereiken, moeten partijen op Chemelot de bestaande samenwerking beter benutten. Dit blijkt uit het rapport 'Chemie in samenwerking – veiligheid op het industriecomplex Chemelot' dat vandaag door de Onderzoeksraad is gepubliceerd.
Chemelot in Limburg is een van de zes chemische clusters in Nederland. Het complex met 150 bedrijven bestaat uit een industrieel park waarop grootschalig gewerkt wordt met gevaarlijke stoffen en een onderzoeks- en onderwijscampus waar gemiddeld 2.500 onderzoekers en studenten verblijven. Het terrein ligt vlakbij verschillende woonwijken van de gemeenten Sittard-Geleen, Stein en Beek. Bijzonder aan Chemelot is dat alle bedrijven en instellingen op het terrein onder één overkoepelende omgevingsvergunning vallen.
Ernstige ongevallen
In 2016 zijn er vier voorvallen geweest op het terrein: drie ernstige emissies van gevaarlijke stoffen en een ongeval met dodelijke afloop. De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft onderzoek gedaan om te achterhalen hoe partijen op Chemelot de veiligheid beheersen en welke tekortkomingen en kwetsbaarheden er zijn. Uit het onderzoek bleek dat de procesveiligheid tekortschoot. Inspectie en onderhoud waren niet altijd op orde, werkinstructies werden niet nageleefd en mogelijke risico’s werden niet geïdentificeerd. Ook de leeftijd van de installaties speelt een rol. De meerderheid van de fabrieken op Chemelot is ontworpen in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw. Er vinden onderhoud en inspecties plaats, maar er is te weinig aandacht voor het systematisch verbeteren van de fabrieken naar de huidige inzichten. In veel installaties ontbreekt bijvoorbeeld het zicht op de omstandigheden van het productieproces, terwijl dit technisch wel mogelijk is.
Overkoepelende visie ontbreekt
Het werken met gevaarlijke stoffen brengt risico’s met zich mee, zeker wanneer meerdere van zogeheten BRZO-bedrijven op één terrein gevestigd zijn. De risico’s worden nu per bedrijf beheerst, waarbij de aanpak gericht is om te voldoen aan wet- en regelgeving. Een overkoepelende visie op veiligheid van Chemelot als geheel ontbreekt. De Onderzoeksraad concludeert dat de bestaande samenwerkingsverbanden beter benut moeten worden om de veiligheid structureel te verbeteren.
In 2016 hebben de bedrijven op Chemelot de ambitie geuit om verder te groeien en de meest competitieve en duurzame chemie- en materialensite van West-Europa te worden. Vanwege het grote aantal mensen op het terrein en de ligging nabij stedelijke bebouwing acht de Raad hiervoor een hoog veiligheidsniveau noodzakelijk. De Raad beveelt betrokken partijen daarom aan om ambitieuze veiligheidsdoelen te formuleren en deze onderdeel te maken van de 'visie Chemelot 2025'. Hierbij is het nodig dat een expliciete afweging plaatsvindt tussen het belang van uitbreiding en de veiligheidsrisico’s van de medewerkers op het terrein en de aanwezigen op de Campus.
Publiek belang
De provincie Limburg heeft als hoeder van het publiek belang de taak om scherp te sturen op veiligheid van Chemelot en de omgeving. De provincie heeft niet concreet vastgelegd naar welk niveau van veiligheid wordt gestreefd, op welke wijze dit door Chemelot moet worden bereikt en welk instrumentarium de provincie inzet om dit te bevorderen. De Raad beveelt de provincie aan om samen met de omliggende gemeenten een ambitieuze en uitgewerkte visie te maken voor de veiligheid op Chemelot. Deze doelstellingen moeten leidend zijn in alle rollen die de provincie vervult ten aanzien van Chemelot; waaronder die van vergunningverlener en als aandeelhouder van de Campus. Verder moet de visie als leidraad dienen voor de ruimtelijke ordening rondom Chemelot.
Voor een duurzame en veilige industrie, zetten de Nederlandse overheid en bedrijven in op het vormen van chemieclusters. Eén overkoepelende omgevingsvergunning kan sterk bijdragen aan de samenwerking binnen chemieclusters en de Raad is dan ook van mening dat een dergelijke vergunning mogelijk moet blijven in de Nederlandse wetgeving.
Reactie Chemelot
Chemelot laat weten al bezig te zijn met het verbeteren van de veiligheid. Directeur Robert Claasen van Chemelot zegt dat het industrieterrein eind dit jaar meer duidelijkheid wil hebben over betere onderlinge samenwerking tussen bedrijven. "Het OVV-rapport is een goede spiegel om dingen nog beter te krijgen", aldus Claasen. "De OVV komt over een jaar terug, we gaan nu een duw in de rug geven voor de betere samenwerking, die al in gang was gezet." Dit onder het toeziend oog van externe adviseurs en controleurs.
Er gebeurt al veel, aldus de directeur. "We zetten nu al mensen bij elkaar om lessen van elkaar te leren. Voortaan gaan we ook checken wat met die lessen is gebeurd." Claasen wil dat Chemelot straks een voorbeeld is voor andere industrieterreinen in Nederland.
Reactie gemeente Sittard-Geleen
De aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor de Veiligheid over Chemelot zijn voor de gemeente Sittard-Geleen een 'harde voorwaarde' wil dit industrieterrein verder groeien. Sittard-Geleen gaat de lat hoog leggen, laat de gemeente donderdag weten.
Volgens de gemeente moet er een evenwicht zijn tussen de groei van Chemelot en de veiligheid van medewerkers en omwonenden. "Daarbij moet er aandacht zijn voor de subjectieve gevoelens van onveiligheid en de zorgen van de direct omwonenden van het industrieterrein."
Sittard-Geleen gaat samen met de provincie Limburg en buurgemeenten Stein en Beek werken aan het verbeteren van de veiligheid op Chemelot en omgeving, met name via aanpassing van de omgevingswet. Dat moet geen probleem zijn: het contact met Chemelot is goed, men weet elkaar snel te vinden en is bereid om gezamenlijk op te trekken, aldus de gemeente.
Reactie Gedeputeerde Staten
Op donderdag 21 juni om 10 uur heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) het rapport 'Chemie in samenwerking, veiligheid op het industriecomplex Chemelot' openbaar gemaakt door dit aan te bieden via haar website.
De OvV bevestigt in dit rapport dat Gedeputeerde Staten (GS) als bevoegd gezag voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) haar wettelijke taken en bevoegdheden – zoals die thans gelden – mede via onze Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg (RUDZL) adequaat heeft uitgevoerd.
Zoals de OvV ook aangeeft, is de koepelvergunning voor Chemelot hierbij een goed werkend instrument. GS onderschrijven de stelling van de OvV dat veiligheid een belangrijke bouwsteen is voor de totale ontwikkeling van het Chemelot-terrein en de directe omgeving. GS delen dan ook de aanbevelingen in het OvV-rapport, die betrekking hebben op de rol van de Provincie op dit vlak.
De kern van deze aanbevelingen is om boven op de huidige wettelijke eisen de onderlinge risico’s van activiteiten binnen het multi-user industriecomplex verder te beperken. Deze gevraagde extra inzet zal een traject zijn voor publieke en private partners samen. GS willen deze ambitie waarmaken en hier regie op nemen, binnen de integrale aanpak van het Chemelot-terrein en omgeving. Hiervoor zoekt GS afstemming met alle betrokken overheidsinstanties, inclusief de Veiligheidsregio. Met als oogmerk om de inspanningen van de private partijen, zoals beschreven in het visiedocument ‘Chemelot 2025’ te versterken. Veiligheid is daarbij een van de centrale thema’s.
Meer informatie en achtergronden:
Bijlage B - Reacties op conceptrapport
Aanbevelingen chemie in samenwerking
Video Chemie in samenwerking - Veiligheid op het industriecompex Chemelot
en ons Dossier Chemelot
Bron: OvV en Nieuws Sittard-Geleen