Elke seconde telt tegenwoordig, vooral in het banketwezen. De Banketknaller vraagt zich altijd af wat de kortste klap is op weg naar het einddoel. Lang leuteren past niet in zijn ondernemersvisie. De afgemeten communicatie zou me nog opbreken, maar daar had ik nog geen weet van toen ik mijn bestelling plaatste. Toen was ik nog vervuld van mijn eigen edelmoedigheid, van mijn eenzame verzet tegen de zelfzucht die door crisis lijkt te worden aangejaagd. Maar niet bij Flip de Reede, zo zou ik de wereld eens ferm demonstreren.Het ouden-van-dagenpakhuis zit mudvol met lotgenoten van tante Bep, mensen die ook al in geen jaren een bananenschuit hebben gezien. En geen bezoek ook, want na je pensioen ben je vrij vlot afgeschreven als nuttige burger, familielid en collega. Je kunt misschien nog even doorkeutelen als secretaris of penningmeester bij een of andere vakvereniging, maar als je maar één keer de naam van de voorzitter vergeet of je gulp open laat staan na het nadruppelen is het wel klaar. Dan mag je naar je volgende vrijwilligersbaan bij de duivenmelkersclub, en als ook dat niet meer gaat kun je gaan koffiedrinken bij de supermarkt. Rollator mee, want lang staan lukt niet meer op je moeilijke voeten. Bovendien valt er in zittende toestand minder uit je luier.
Tante Bep heeft al die stadia al ruimschoots achter de rug en leidt inmiddels een vegetatief bestaan in het rusthuis, wachtend op haar verlosser, hoewel een bananenschuit er nog wel even tussendoor kan. De verpleging, druk bezig met het eigen loopbaanperspectief en met hun fysieke en psychische arbeidslast, communiceert op last van de directie niet met de clientèle. Binnen het cliëntprofiel declarabele zorgtaken gaan voor, zelfs bij integraal dagtarief. Bovendien komt er geen zinnig woord meer uit tante Bep, al reageert ze nog wel sterk op stuk gekookte spruitjes. Af en toe knort er een boer uit. ‘Geef die boer een stoel’, zou ome Cor zaliger hebben gezegd in de tijd dat híj degene was die de gutturalen voortbracht. Immer gevolgd door een verwijtende blik van tante Bep en een kort excuus naar het bezoek: ‘hij weet het niet meer’. Inmiddels weet tante Bep het ook niet meer. Dementie is volgens mij (Flip, veiligheidsconifeer, dat u het even op waarde schat) voor minstens de helft een geestelijke vlucht uit de onhanteerbaar geworden problematiek des levens. Veiligheidskundigen hebben daar trouwens best wat invloed op, want op steeds meer werkvloeren wordt emotioneel afgehaakt, wat dus in mijn optiek de ontwikkeling van dementie sterk bevordert. Afhaken gebeurt veelal vanwege externe invloeden die er helemaal niet toe zouden mogen doen. Omstandigheden die niets, maar dan ook niets met gewoon gezellig werken met je collega’s te maken hebben. Afhakers zijn heel herkenbaar, ook zonder veiligheidsobservatierondes. Afhakers verdienen fijne gesprekjes bij hun koffie, en de vraag of ze suiker en melk willen of alleen melk, en of er een bananenschuit bij mag. En als ze zitten te zeiken dan mag je dat best even signaleren en er dan nóg een bananenschuit tegenaan gooien, want sorry, ik ben ook maar een mens. Net als al die andere zeikerds waar we desondanks wat meer bananenschuiten in zouden moeten duwen. Tot zover mijn sociale visie. Plak ‘m maar in je intentieverklaring voor de certificeerder, of in je Plan van Aanpak, met een dikke vinger naar het management. Gewoon met het bonnetje van de Banketknaller naar de administratie, want het is een arbo-investering en daar ga jij over, toch? Flip zegt ‘t!
Toen ik de afdeling van tante Bep betrad, hoorde ik al wat karakteristieke werkgeluiden uit de zorgsector: vooral gerammel met roestvaststalen bakken, schalen en bladen waar je je voortdurend bij afvraagt hoe ze alles wat uit de bejaarden komt gescheiden weten te houden van alles wat erin moet. Erin: pillen, gepureerd halfvloeibaar voedsel en af en toe een spuit, te zetten door een daartoe bevoegde functionaris. Eruit: urine en bijna dezelfde halfvloeibare substantie die erin ging, alleen dan in bakken gemerkt ‘def’. Wie thuis is in het geriatrisch zorgjargon zal het zodoende niet aanzien voor het voorgerecht, dat in soortgelijk vaatwerk wordt rondgekruid op de universele roestvaststalen rolkarretjes. Voor voedseldistributie en afvoer van excrementen wordt nog geen speciale bevoegdheid vereist, anders zou de personeelskrapte onhoudbaar worden.Arbeidshygiënisten en deskundigen in de voedselveiligheid herkennen hier onvermijdelijke voetangels en klemmen bij het inrichten van de processen. De geboden in de Codex Alimentarius van de WHO (de voedselveiligheidscode) zijn hier net zo nuttig als een achteruitrijdalarm op een Russische tank. De meeste bewoners vergeten tóch hun handen te wassen vóór de soep, gebruiken de kakstoel als lectuurmand en hebben na de eerste hap vast voedsel de luier alweer vol, ongeacht hun emissierechten. Dat wordt de vreet-reet-reactie genoemd; ook zorgjargon. Er is voor het personeel geen beginnen aan om er nog een beetje decorum in te houden. Laat staan systematiek. Of frisse lucht. Het enige lichtpunt van de matige beheersing is dat het de verschillende vormen van doorstroming bevordert.
Zesennegentig jaar, en (volgens ome Cor) nooit gewerkt. Mijn oudtante Bep heeft veertig jaar asbestoveralls van ome Cor staan uitkloppen op het achterplaatsje, kreeg er longvlieskanker van maar overleefde desondanks ome Cor al ruim vijfendertig jaar. Nou, dan heb je op je zesennegentigste wel een bananenschuit verdiend, toch? Zodoende opende ik mijn grote doos met bananenschuiten onder de ogen van tante Bep en enkele kwijlende medebewoners, die zich al in de huiskamer hadden verzameld. Tien uur; koffietijd, waar nodig uit plastic tuitbeker of met een rietje. Geen minuut later, want dan breekt de pleuris uit. In het gelid lagen twee keer twaalf zachtgele roombroodjes waarin zich – zoals de naam terecht doet vermoeden – banaan bevindt. Favoriet fruit van piepjong tot stokoud, helaas ernstig bedreigd door achtereenvolgens de fusariumschimmel en nu door schimmelgebroed TR-4, maar daar merk je bij de consumptie niks van. Dat CRISPR-Cassen we er later wel uit. Maar wat zijn die groene spikkels? Overal in de doos en in de gele pudding glommen kleine metallicgroene vlekjes, als bacteriekolonies in een petrischaal. Ik bel voor de zekerheid even met de Banketknaller, voordat ik verantwoordelijk ben voor het volgende salmonella-debacle.
‘Banketknaller!’, knettert het uit mijn speakertje. ‘Goedemorgen, met Flip. Ik heb hier een doos bananenschuiten van jullie, maar die hebben allemaal groene spikkels. Klopt dat?’ Bk: ‘Dat kèn weze. We hebbe ook blauwe en roze, voor bij geboortes, as mense allergisch benne voor anijs en geen beschuite wille.’ FdR: ‘Dus u hebt dat groen bewust toegevoegd?’ Bk: ‘Ja, dat is funcake-musketzaad. Of midnight-magic, daar wil ik af weze. Per emmer kost het hetzelfde: gewoon tylose, maanzaad, suiker en wat folie. E-nummers staan erop. Met glitters?’ FdR: ‘Die zie ik niet.’ Bk: ‘Nou, dat moet je een brilletje. Hebbu klachte?’ FdR: ‘Nee hoor, u heeft me volkomen gerustgesteld.’ Bk: ‘Nou, succes dan mettu kinderfeessie, ik mot weer aan de bak!’ En weg was de Banketknaller, die – zo zag ik aan het bonnetje – de hoofdprijs rekende voor zijn funcake-musketzaad uit de voordeelemmer: garn.-toesl. € 9,60. Fijne marges.
Inmiddels hebben tante Bep en haar visite de koffie vlot weggemorst en kijken ze hoopvol naar mij en mijn doos. Zuster Wietske de Klepper, de veel te jeugdige stagiaire die zich zojuist keurig aan me had voorgesteld, helpt bij de toediening van de bananenschuiten, waar we handen, servetten en slabbetjes voor tekort komen. Het gaat erin als pap, bijna zónder kauwen. De Banketknaller weet wat bejaarden lusten, al vermoedde hij een kinderpartijtje. Overal vrolijk gesmak, hier en daar een klats room die via kleding of rolstoel op vloer of schoot landt. Wachtend om te worden uitgesmeerd met de pantoffel. Wat een feest, op deze grauwe woensdag.Even later begint het gejammer. Ome Arie (iedereen heet hier ome-, tante- of opoe-). Ome Arie zit met zijn bovengebit in zijn hand te kijken naar groene dingetjes op en aan het plastic geval. Even later heeft mijn tante Bep haar boven én ondergebit in de gebaksdoos gelegd. Elders worden ook gebitten uitgenomen of -gespuugd. Alleen zuster De Klepper heeft nog eigen tanden, en inmiddels ook een roestvaststalen bak (gemerkt ‘def’) vol gebitsprothesen, resten bananenschuit en een enkel hoortoestel. Ik meen zelfs een glazen oog te ontwaren. Ik besluit nog even te wachten met mijn eigen bananenschuit.
Blijkbaar heeft Wietske er een knopje voor, want in een mum van tijd staat het afdelingshoofd, zuster Van Zessen, een zwaargebouwde vrouw met probleemhaar met wie ik het ooit aan de stok heb gehad over de patiëntveiligheid voor onze neus. Met de handen in de zij, net als toen ze mij uitlegde dat men in haar instituut altijd over cliënten sprak, niet over patiënten. En dat het woord patiëntveiligheid dat ik in de mond nam dus compleet de plank missloeg. Als de oude Romeinen de bejaardenmishandeling niet al hadden uitgevonden had zuster Van Zessen het alsnog gedaan, naast het radbraken, het kielhalen en het wachsen van de intieme zones. Ik besef dat er nu een korte beschrijving van het onverkwikkelijke voorval van mij wordt verwacht. Vooruit, in telegramstijl: het zal ongeveer tien jaar geleden zijn geweest. Tante Bep had, zoals ik toen nog uit haar eigen verhaal kon opmaken, een winternacht op haar smalle balkon doorgebracht. Ze bleek ter tuchtiging door het probleemhaar buitengesloten nadat ze de afstandsbediening van het gezamenlijke televisietoestel per ongeluk in een urinaal had laten vallen. Aangezien er hier meer urinalen rondslingeren dan een mens ooit nog bij elkaar zal zien, is dat geen ondenkbaar scenario. Ook al omdat artrose en tremoren de ooit zo ferme greep van tante Bep danig hadden aangetast. Haar ferme greep tintelt zestig jaar na dato nog na aan mijn rechteroor, vooral als er sneeuw dreigt, maar dat is weer een verhaal in een verhaal.
Enfin. Ik heb toen mijn verweer gestaakt en mijn klacht ingeslikt, net zoals ik – lafaard – nu wegkijk terwijl Van Zessen uitvaart tegen Wietske, die met haar bak vol gebitten afdruipt naar de spoelkeuken, terwijl ze zich waarschijnlijk afvraagt hoe ze straks het juiste gebit weer op de juiste plek inbrengt. Ik denk dat ik alleen bij het oog nog van dienst zou kunnen zijn. Dus besluit ik het probleemhaar ten afscheid alsnog gelukkig nieuwjaar te wensen: dat ze (zo breng ik tot mijn eigen verbazing uit) de resterende bananenschuiten in goede gezondheid moge genieten. Dan haast ik me naar de uitgang, zorgvuldig de flatsen banaanpudding ontwijkend.Terwijl de deur met cijferslot (code 2022) zich sluit hoor ik in de spoelkeuken een stalen ketel vallen. Heel zachtjes meen ik zelfs een glazen oog te horen stuiteren. Dankbaar werk, de zorg.
