De Vlaamse regering lanceerde het grootste bloedonderzoek naar PFAS dat ooit in Europa werd uitgevoerd als vervolg op een kleinere studie uit 2021, waarvan de resultaten verontrustend waren. In de zomer van dat jaar waren bij werkzaamheden aan de Oosterweelverbinding bij Antwerpen voor het eerst PFAS in de bodem gevonden die werden gelinkt aan 3M. Toen bleek dat de PFAS verder reikten dan het terrein van de fabriek en er onrust ontstond, werd werk gemaakt van een groter onderzoek.
Maatregelen
Binnen een ruime straal rondom de fabriek werden een serie maatregelen genomen. Omwonenden kregen het advies geen groenten meer te consumeren uit eigen tuin. Ook in het Nederlandse deel van de Westerschelde kwam het tot maatregelen voor sportvissers. Zij kunnen volgens het RIVM beter niet te veel vis en garnalen meer eten, want ook daarin werden PFAS gevonden.Toen 3M in oktober 2021 weigerde gegevens over de uitstoot van PFAS te verstrekken, moest het Amerikaanse concern de productie tijdelijk stilleggen, om in juni een deel weer op te mogen starten. Inmiddels heeft het bedrijf aangegeven wereldwijd in 2025 te stoppen met de productie van PFAS. 3M zegde vorig jaar een bedrag van 571 miljoen euro toe om de vervuilde bodem rond Zwijndrecht te saneren en stemde in met een schadevergoeding aan de Vlaamse overheid van 100 miljoen euro. Dat geld ging in een fonds ‘zodat de belastingbetaler niets hoeft te merken’ van de aanpak van de PFAS-vervuiling, zei Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir. Maar dat komt voor duizenden mensen rond Zwijndrecht wellicht te laat.
In de eerste studie van drie jaar geleden werden 796 mensen onderzocht die binnen 3 kilometer van de fabriek woonden. Bij iedereen werd PFAS aangetroffen, en meer dan de helft van de mensen had een PFAS-gehalte dat ‘vanuit gezondheidskundig standpunt te hoog ligt’.
Gevolgen
De aanwezigheid van PFAS in het lichaam kan leiden tot een beperking of ontregeling van de immuniteit, verstoring van de hormoonbalans en van de lever- en schildklierfunctie. In het lichaam van jonge mensen kunnen PFAS, zo bleek uit een Belgische studie onder 303 jongeren die binnen een straal van 5 kilometer van 3M in Zwijndrecht wonen, leiden tot een verstoring van de hormoonhuishouding. Dat kan weer zorgen voor problemen met de vruchtbaarheid.3M heeft altijd volgehouden dat PFAS niet tot gezondheidsproblemen leiden, terwijl het al in 1976 ontdekte dat het personeel tot wel driehonderd keer meer PFAS in het bloed had dan het zelf normaal achtte, bleek in 2018 uit onderzoek van klokkenluiderswebsite The Intercept.
‘We schrokken van het resultaat van onze zoon’, zegt Annick Schaependonck in de kliniek. ‘Hij heeft al een tijdje een vriendin en ze zijn serieus. Wat als ze straks geen kinderen kunnen krijgen? En ik heb misschien een verhoogde kans op kanker.’
Op straat tuurt de 62-jarige Marc door de ramen van de kliniek. Hij vertelt dat hij 25 jaar op de afdeling onderhoud van 3M heeft gewerkt. Toen hij twee jaar terug met pensioen ging, begon net ‘de heisa’ over de fabriek. ‘Ze hadden me vijf jaar daarvoor al eens getest, en vonden toen een te hoge concentratie PFAS. Maar dat gold voor iedereen. Ik heb tot vandaag geen klachten, hoewel ze wel de helft van mijn schildklier moesten weghalen toen ik er vijf jaar werkte.’
Hij lacht ongemakkelijk. ‘Ik vind de ophef spijtig voor het bedrijf. Maar de laatste tijd vraag ik me steeds vaker af: is er eigenlijk wel goed voor mij gezorgd?’
Bron: NRC